Dr n. med. Dorota Wołyńczyk-Gmaj
Założenia badania:
Lęk, a więc fizjologiczna reakcja na zagrożenie, może występować w nadmiernym nasileniu stanowiąc objaw wielu zaburzeń psychicznych. Jest podstawowym objawem zaburzeń lękowych i jednym z głównych objawów depresji.
Zaburzenia lękowe, to grupa często (4-20% populacji) spotykanych zaburzeń psychicznych o różnym przebiegu. Objawy somatyczne, zaburzenia w sferze poznawczej, emocjonalnej i behawioralnej mogą pojawiać się w obliczu spotkania, a nawet wyobrażenia jednego, konkretnego obiektu lub zdarzenia (fobie specyficzne), sytuacji społecznej (fobia społeczna), dotyczyć okoliczności, z których wydostanie się może być trudne, kłopotliwe, niemożliwe (agorafobia) albo występować uporczywie bez uchwytnego źródła (lęk uogólniony). W konsekwencji tego pacjenci mogą mieć znaczące trudności w codziennym funkcjonowaniu i kontaktach z innymi.
Wśród objawy depresji znajdują się: obniżenie nastroju, apatia, utrata zainteresowań, anhedonia, zaburzenia koncentracji, niska samoocena, poczucie winy, zaburzenia somatyczne, snu i apetytu. Na jej obraz często składa się również lęk, najczęściej w postaci tzw. lęku uogólnionego (wolnopłynącego), rzadziej napadowego. Objawy lękowe mogą znacząco modyfikować przebieg depresji, stanowić niekorzystny czynnik rokowniczy, a nawet maskować jej objawy sprawiając istotne trudności diagnostyczne i terapeutyczne.
Objawy lęku mają podobną patofizjologię jak objawy depresyjne i bardzo często z nimi współwystępują. W przypadku zaburzeń lękowych i depresyjnych mieszanych, obie grupy symptomów nie osiągają wystarczającego nasilenia, aby postawić samodzielne rozpoznanie depresji lub zaburzenia lękowego, podobnie w przypadku reakcji mieszanej lękowo-depresyjnej, która stanowi zaburzenie adaptacyjne wyzwalane stresującym wydarzeniem lub istotną zmianą życiową
Jak w przypadku większości zaburzeń psychiatrycznych, leczenie zaburzeń lękowych i lękowo-depresyjnych oparte jest na farmakoterapii i psychoterapii. Dość często stosowana jest farmakoterapia oparta głównie na lekach przeciwdepresyjnych, zwłaszcza z grupy SSRI, i chociażby doraźnie przyjmowanych benzodiazepinach, natomiast szczególnie zalecaną formą psychoterapii jest terapia poznawczo-behawioralna. Poza tymi powszechnie znanymi sposobami postępowania, pacjenci mogą uzyskać także pomoc ze strony wyszkolonych psów. Wiele dowodów wykazało, że psy mają pozytywny wpływ na zdrowie i samopoczucie człowieka, obniżają stres i nasilenie lęku, pomagają w codziennym życiu, szczególnie osobom niepełnosprawnym czy chorym. Jest to widoczne zwłaszcza wtedy, kiedy spełniają rolę psów terapeutycznych lub asystujących.
Badano wpływ dogoterapii na samopoczucie osób z różnymi zaburzeniami psychicznymi takimi jak np. schizofrenia, zaburzenia lękowe i depresyjne. Wykazano, że już krótka (do ok. 30 minut) interwencja z udziałem wyszkolonego psa terapeutycznego redukuje stany lękowe m.in. u osób z zaburzeniami nastroju, zaburzeniami psychotycznymi i u osób uzależnionych, zmniejsza strach u pacjentów oczekujących na terapię elektrowstrząsami czy odczuwanie bólu przez pacjentów z fibromialgią.
W Polsce psy asystujące, towarzyszą przede wszystkim osobom poruszającym się na wózkach, niedowidzącym, niedosłyszącym lub chorym na padaczkę. W niektórych państwach, takich jak np. Stany Zjednoczone czy Wielka Brytania, dostępna jest także pomoc psów towarzyszących osobom chorym psychicznie. Indywidualnie wyszkolone psy asystujące mogą m.in. wspierać osoby z zaburzeniami lękowymi, zapewniając im większe poczucie bezpieczeństwa, a tym samym ułatwiać aktywność społeczną. Nauczone są takich umiejętności jak np. przynoszenie lub przypominanie o przyjęciu leku, przynoszenie telefonu alarmowego w razie napadu paniki czy w razie potrzeby odnajdywania drogi powrotnej.
Dotychczas w Polsce nie przeprowadzono badań naukowych oceniających wpływ dogoterapii lub psów asystujących na dorosłych z zaburzeniami psychicznymi. Zgodnie z dostępnymi w piśmiennictwie wynikami z badań wpływu dogoterapii na objawy u pacjentów psychiatrycznych, możemy spodziewać się pozytywnego wpływu krótkiej interakcji z psem asystującym na objawy lękowe u pacjentów z zaburzeniami lękowymi.
Cel badania
Badanie potencjalnego wpływu krótkiej interakcji z psem asystującym na objawy lękowe u pacjentów z zaburzeniami lękowymi.
Opis grupy badanej
Planujemy zbadać grupę 30 pacjentów leczonych w Centrum Psychoterapii i Oddziałach Dziennych przy ul. Dolnej 42 w Warszawie, kobiety i mężczyzn w wieku 18-65 lat, u których rozpoznano zaburzenie lękowe lub depresyjne i lękowe mieszane (F40-F43). Kryteriami wykluczającymi możliwość udziału w badaniu będą: lęk przed zwierzętami, zły stan somatyczny oraz alergia na sierść zwierzęcą. W ten sam sposób zostanie wybrana 30 osobowa grupa kontrolna.
Materiał, metody i przebieg badania
Przed badaniem pacjenci otrzymają do wypełnienia następujące kwestionariusz składający się z:
- Pytań o dane demograficzne, zdrowie ogólne, posiadanie psa, stosunek do psów.
- Skali Depresji Becka (Beck Depression Inventory, BDI)
- Skali oceniającej Skłonność do Reagowania Bezsennością na Stres (Ford Insomnia Response to Stress Test, FIRST)
- 11-stopniowej skali numerycznej oceniającej nasilenie lęku (od 0 do 10, gdzie 0 oznacza całkowite nieodczuwanie lęku, a 10 – maksymalne nasilenie)
- Inwentarza Stanu i Cechy Lęku (STAI)
- Kwestionariusza objawów BSI
Następnie pacjenci z grupy badanej wezmą udział w 15 minutowym spacerze z psem asystującym (2,5-letnią suką Melą, rasy owczarek niemiecki) i jego właścicielem. Pies jest wyszkolony zgodnie z zasadami szkolenia psów asystujących i doświadczony w kontakcie z grupą ludzi, wielokrotnie wizytował przedszkola i szkoły.
Właściciel psa jest kierownikiem fundacji SERVICE DOGS POLAND ul. Uznamska 8/20 03-699 Warszawa,
KRS 0000553769, NIP 5242779076, REGON 36132414800000 zajmującej się szkoleniem psów asystujących.
Rozmowa będzie mogła obejmować wszelkie aspekty dotyczące psa lub doświadczeń pacjenta ze zwierzętami. Możliwa będzie także zabawa z psem, głaskanie czy prezentacja jego umiejętności. W ciągu jednego dnia w badaniu wezmą udział maksymalnie 3 osoby, w ciągu 3 godzin pracy psa.
Pacjenci z grupy kontrolnej będą spacerować, nie mając kontaktu z psem.
Po spacerze pacjenci zostaną ponownie poproszeni o ponowne wypełnienie Inwentarza STAI oraz skali analogowej nasilenia lęku, a także dodatkowo numeryczną skalę, na której zaznaczą poziom zadowolenia z kontaktu z psem od całkowitego niezadowolenia (0) do całkowitego zadowolenia (10).
Wyniki skal i dane demograficzne pacjentów zostaną porównane.
Przewidywany okres prowadzenia badania: lipiec – październik 2015 r.
Piśmiennictwo:
- Baker SB, Pandurangi AK, Best AM. Effects of animal-assisted therapy on patients’ anxiety, fear, and depression before ECT. J ECT 2003;19:38-44
- Hoffmann AOM, et al. Dog-assisted intervention significantly reduces anxiety in hospitalized patients with major depression. Eur. J. Integ. Med. (2009), doi:10.1016/j.eujim.2009.08.002
- Lass-Hennemann J, Peyk P, Streb M, Holz E, Michael T. Presence of a dog reduces subjective but not physiological stress responses to an analog trauma. Frontiers in Psychology. 2014;5:1010
- Marcus, D. A., Bernstein, C. D., Constantin, J. M., Kunkel, F. A., Breuer, P. & Hanlon, R. B. Impact of Animal-Assisted Therapy for Outpatients with Fibromyalgia. Pain Medicine 2013; 14(1):43-51
- Sandra B. Barker, Kthryn S. Dawson. The Effects of Animal-Assisted Therapy on Anxiety Ratings of Hospitalized Psychiatric Patients. Psychiatric services June 1998; Vol. 49 No. 6: 797-801