Genetyczne i kliniczne uwarunkowania zachowań samobójczych związanych z używaniem substancji psychoaktywnych

Dr hab. n. med. Sylwia Fudalej

Genetyczne i kliniczne uwarunkowania zachowań samobójczych związanych z używaniem substancji psychoaktywnych
W ostatnim dziesięcioleciu standaryzowane wskaźniki samobójstw zmniejszyły się na całym świecie o ponad 10%. Według WHO 2015 r. wskaźnik rocznej liczby samobójstw na świecie wynosił 10,5/100 000 ludności. W Polsce w 2015 r. wskaźnik zgonów na skutek zamierzonego samouszkodzenia wynosił 18,5/100 000 ludności. Polska zajmuje obecnie czwarte miejsce w Europie pod względem liczby samobójstw. Wskaźnik liczby samobójstw w Polsce znacznie wzrósł na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat: w 1955 r. wynosił zaledwie 5,7/100 000 ludności (WHO, 2007).

Cele prowadzonych w Katedrze i Klinice Psychiatrycznej WUM badań dotyczących zachowań samobójczych:

1. Ocena częstości prób samobójczych i samobójstw dokonanych w populacji osób uzależnionych od alkoholu i od opioidów
2. Analiza klinicznych i genetycznych czynników ryzyka prób samobójczych i samobójstw dokonanych wśród osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych
3. Ocena związku wybranych czynników genetycznych z predyspozycją do śmierci samobójczej ze szczególnym uwzględnieniem samobójstwa w stanie intoksykacji alkoholowej

Grupa badana:

1. 486 pacjentów uzależnionych od alkoholu lub/i opioidów
2. 520 ofiar samobójstw – materiał autopsyjny
3. Dokumentacja 3.944.778 pacjentów leczonych w amerykańskiej służbie zdrowia dla weteranów wojennych i ich rodzin, wśród których u 122.427 rozpoznano uzależnienie od alkoholu lub używanie szkodliwe (okres obserwacji 5 lat)

Przykładowe wyniki:

1. 27,6% pacjentów uzależnionych od alkoholu i 36,3% od opioidów podjęło w ciągu życia przynajmniej jedną próbę samobójczą
2. Używanie szkodliwe alkoholu zwiększa ryzyko zgonu urazowego samobójstwa, wypadki) ponad trzykrotnie (HR = 3,29)
3. Najistotniejszymi czynnikami ryzyka prób samobójczych osób uzależnionych od opioidów były:
   – wykorzystanie seksualne w dzieciństwie (OR = 4,6)
   – współwystępowanie poważnych chorób somatycznych (OR = 2,6)
4. Analizy genetyczne:
   – związek polimorfizmu rs1386483 TPH2 z samobójstwami w stanie nietrzeźwości
   – asocjacja polimorfizmu rs2738888 DISC1 z predyspozycją do zachowań samobójczych u osób uzależnionych od opioidów
   – związek pojedynczych polimorfizmów: rs3800373 i rs1360780 FKBP5 z samobójstwami dokonanymi

Wnioski:

Poszczególne fenotypy zachowań samobójczych związanych z używaniem substancji psychoaktywnych mają charakterystyczne kliniczne i genetyczne czynniki ryzyka.
Implikacje kliniczne :
Włączenie diagnostyki w kierunku wykorzystania seksualnego i fizycznego, jako nieodzownej części badania psychiatrycznego zwłaszcza u osób uzależnionych
Znaczenie diagnostyki i leczenia chorób somatycznych w tej grupie pacjentów
Prewencja zachowań samobójczych jako istotny aspekt leczenia osób uzależnionych